12 książek o uchodźcach i kryzysie migracyjnym w Europie

Uchodźcy zniknęli z masowego dyskursu. Powrócą zapewne wiosną i latem, gdy media zaczną znów zarzucać nas (nie)wiele mówiącymi liczbami. 300 osób uratowanych, 200 zaginionych, 500 osób przybiło do Lampedusy. Nie przywiązujemy do tych liczb wagi, bo ciężko nam sobie wyobrazić, że pod każdą z nich kryje się człowiek. Jego indywidualne losy, jego dramatyczna historia. Dlatego dziś polecam wam książki składające się z wielu pojedynczych historii. Dzięki nim w inny sposób spojrzycie na kryzys uchodźczy.

Europa jest w kryzysie. Dotyczy on wszystkich pól: wartości, równości, braterstwa, wspólnoty. Ruchy nacjonalistyczne rosną w siłę i sprawiają, że ich głos staje się coraz bardziej słyszalny. Zamykamy się, izolujemy, nie chcemy u siebie obcych. Widać to nie tylko w Polsce, ale również w innych krajach Europy Środkowej. Polityka tolerancji okazała się fiaskiem. Unia Europejska tkwi w marazmie, nie ma pomysłu na to, jak zaradzić postępującemu rozpadowi. A świat nie stoi w miejscu: wybuchają konflikty, rewolucje, ludzie migrują, czasem szukają dla siebie miejsca, a czasem próbują ratować życie. Nie powinniśmy być bierni. Bo bierność oznacza upadek.

Dziś przygotowałam dla was zestawienie książek o uchodźcach i o kryzysie w Europie. Jedno nierozerwalnie wiąże się z drugim. Myślę, że trzeba czytać te książki równolegle, żeby zrozumieć to, co się dzieje wokół nas. Indywidualne losy bohaterów pozwolą nam zrozumieć ból, cierpienie i tragizm sytuacji, w jakiej znajdują się migranci. Szerokie tło demograficzno-polityczne nakreśli kontekst rozpadu kontynentu. Czytajcie je, podsuwajcie bliskim, dyskutujcie o nich ze znajomymi. To ważne, bo strach przed tym, co obce, wynika najczęściej z braku wiedzy. Im więcej będziemy wiedzieli, tym mniej damy sobą manipulować.

Książki o uchodźcach

Nie znajdziecie tu książek o Syrii, bo dedykowałam im osobny artykuł. Część z opisanych tam tytułów przytaczam jednak i tutaj, bo tematu uchodźców i wojny w Syrii nie da się rozdzielić.

Wolfgang Bauer, Przez morze. Z Syryjczykami do Europy

Reportaż wcieleniowy, w którym autor postanowił przebyć tę samą drogę, jaką pokonują uchodźcy z Syrii do Europy. Razem z fotografem dołączyli do imigrantów, próbujących przedostać się z Egiptu do Włoch. W książce Bauer opisuje nie tylko niebezpieczeństwa, jakie spotkały ich w drodze, ale również sposób, w jaki przemytnicy traktują ludzi. Oszustwa, przemoc, szantaż to tylko niektóre problemy z jakimi muszą zmagać się ci, którzy chcą ratować życie. Wydawnictwo Czarne

Katarzyna Boni i Wojciech Tochman, Kontener

Mała książeczka o ogromnym ładunku emocjonalnym. Katarzyna Boni i Wojciech Tochman w Kontenerze (recenzję znajdziecie tutaj) opowiadają historie mieszkańców obozu Zaatari. To obóz dla uchodźców z Syrii zbudowany w Jordanii, w którym ONZ początkowo chciało ulokować 20 tysięcy ludzi. Rok po otwarciu liczbę tę przekroczono siedmiokrotnie. Ile dziś wegetuje tam osób – trudno zliczyć. Mieszkańcy obozu Zaatari nie mają żadnej nadziei na przyszłość. Żyją bez planu, w dzień godzinami stoją w kolejkach po jedzenie, a w nocy śpią w blaszanych kontenerach, które latem zamieniają się w rozgrzane piekarniki, a zimą w lodówki. ONZ wydała miliony dolarów na wybudowanie obozu na pustyni. I kolejne miliony wydaje co roku, dostarczając do obozu świeżą wodę pitną, jedzenie, budując ulice i szpitale. Robi wszystko, by zamknąć tych ludzi w klatce i nie wpuścić ich do cywilizowanych krajów. Przekaz tej książki jest tragiczny. Wydawnictwo Agora

Klaus Brinkbäumer, Afrykańska odyseja

Kolejny reportaż wcieleniowy. Brinkbäumer opowiada historię swojej podróży z Europy do Afryki, jaką odbył z Johnem Ampanem, byłym uchodźcą z Ghany. Po drodze widział ludzi, próbujących przeprawić się przez Cieśninę Gibraltarską, rozmawiał z uciekinierami, którzy podróż do raju na ziemi ryzykują własnym życiem. Opowiada o naciągaczach, przemytnikach, tragicznych warunkach, w jakich są przewożeni imigranci. Wydawnictwo Czarne

Artur Domosławski, Wykluczeni

Wykluczeni to książka, w której autor oddaje głos masie, której na co dzień nikt nie chce słyszeć. Mieszkańcy Kolumbii, Brazylii, Mjanmy, Palestyny, Egiptu, Meksyku, Sudanu Południowego, Kenii każdego dnia borykają się z problemami i cierpieniem, jakich nie jesteśmy w stanie sobie wyobrazić. Nikt im nie pomaga. Nikt nie interweniuje w ich sprawie. Bo w sprawie podludzi nie warto interweniować. Wykluczeni, wypędzeni, głodni, poniewierani zmagają się z obojętnością władz, terrorem karteli narkotykowych, gangów i niezrozumieniem społeczeństwa. W książce znajdziemy historie o Palestyńczykach, którym odmawia się prawa do picia wody, o sklepikarzach z Brazylii, którzy zaoferowali się, że odstrzelą bezdomne dzieci śpiące na ulicy, o przedstawicielach mniejszości, na których dokonuje się eksterminacja. Wstrząsająca rzecz. Wydawnictwo Wielka Litera

Stefano Liberti, Na południe od Lampedusy. Podróże rozpaczy

Na południe od Lampedusy to próba poznania motywacji afrykańskich uchodźców, ryzykujących zdrowie i życie dla wizji dotarcia do wymarzonej Europy. Liberti bardzo dużo czasu spędził na rozmowach z imigrantami, próbując zrozumieć ich determinację. Mimo że podróż jest niebezpieczna, pełna trudów i przeciwieństw, mimo że nierzadko kosztuje ona więcej niż wynosi ich dobytek i nie daje gwarancji powodzenia, decydują się w nią wyruszyć. A później, jeśli coś się nie powiedzie, jeśli nie uda się dotrzeć do celu (gdzie on jest?), nie potrafią przyznać się do porażki. Nie mają środków ani odwagi, by wrócić do domu. Wydawnictwo Czarne

Marta Mazuś, Król kebabów i inne zderzenia polsko-obce

Książka opisująca nasze rodzime poletko. Król kebabów (recenzję znajdziecie tutaj) to trzynaście historii o Innych, którzy zdecydowali się osiąść w Polsce. Mimo że traktowani są tu pobłażliwie, trochę z wyższością, trochę z niezrozumieniem, a już na pewno z dystansem, żyją wśród nas. Przyjmujemy za oczywiste, że Ukrainka sprząta nasze biuro, Turek sprzedaje kebab, a Chińczyk skarpetki. I nie oczekujemy od nich niczego więcej: niech robią swoje, ale nie wchodzą nam w drogę. Bo przecież nie są tacy jak my, prawda? Niech trzymają się z daleka, bo są obcy, a my wolimy udawać, że problem integracji nie istnieje. Bezpieczniej jest kisić się we własnym sosie, mamy tyle własnych problemów. Smutna diagnoza polskiego społeczeństwa. Wydawnictwo Wielka Litera

Jarosław Mikołajewski, Wielki przypływ

Jestem wielbicielką talentu Mikołajewskiego. Uwielbiam jego książki. Zazdrością i zdumieniem napawa mnie fakt, że na stu stronach można zawrzeć taki ogrom emocji i wiedzy. Wielki przypływ (recenzję znajdziecie tutaj) to reportaż poświęcony kryzysowi uchodźczemu i największej migracji XXI wieku. Autor znalazł klucz do tej historii i potrafił opowiedzieć ją tak, by nie strywializować cierpienia imigrantów. Nie zarzucił czytelnika liczbami i suchymi faktami, nie dał się ponieść emocjom, choć jego książka od emocji aż się ugina. Lirycznie i z wyczuciem, w sposób piękny i niebywale smutny, przedstawił historie osób, które przybywają na Lampedusę, stając u wrót Europy. Brama okazuje się jednak zamknięta. Moc tej książki jest ogromna. Czytajcie. Wydawnictwo Dowody na Istnienie

NieObcy, 21 opowieści, żeby się nie bać. Polscy pisarze dla uchodźców

NieObcy to 21 historii, które polscy pisarze przekazali Polskiej Akcji Humanitarnej dla ofiar wojny w Syrii. Wśród autorów są m.in. Katarzyna Bonda, Olga Tokarczuk, Piotr Ibrahim Kalwas, Małgorzata Rejmer, Małgorzata Szejnert, Andrzej Stasiuk, Paweł Smoleński.

Książki o kryzysie w Europie

Poniżej znajdziecie zestawienie książek o sytuacji politycznej w Europie. Dlaczego multikulturalizm się nie sprawdził? Czemu Europejczycy nie są społeczeństwem otwartym? I dlaczego zaczęli odczuwać nienawiść do własnych wartości? Odpowiedzi na te i inne pytania znajdziecie w książkach poniżej.

Patrick Kingsley, Nowa Odyseja. Opowieść o kryzysie uchodźczym w Europie

Nowa Odyseja to tragizm milionów migrantów pokazany na przykładzie konkretnych losów. Kinglsley pisze książkę wielowarstwowo: analizuje przyczyny rozpadu Europy i kryzysu uchodźczego, stawia śmiałe tezy ws. polityki unijnej, wysłuchuje historii imigrantów, przemytników, a także ludzi, którzy na wyspach przejmują rozbitków. Z tych wszystkich składowych wyłania się smutny obraz pogrążającego się w chaosie kontynentu. Główną osią książki jest historia Haszema al-Soukiego, Syryjczyka, który ucieka z kraju do Europy. Nie miał wyboru – nie był rewolucjonistą ani buntownikiem, ale siły Baszara Al-Asada wtrąciły go do więzienia. By ratować życie, przedostaje się na Sycylię, a stamtąd wyrusza w podróż do Szwecji. Podróżuje przez kraje europejskie, w których panuje wolność, równość i tolerancja. Tylko dlaczego przez cały czas pilnuje się, by nie zdradzić się choć jednym słowem? Czemu w każdym miejscu czujnie czyta gazety w narodowych językach? Przejmująca, smutna książka. Wydawnictwo Krytyka Polityczna

Marek Magierowski, Zmęczona. Rzecz o kryzysie Europy Zachodniej

Zmęczona to książka, w której autor szeroko analizuje upadek Starego Kontynentu. Pisze nie tylko o kryzysie o ekonomicznym i demograficznym, ale również o kryzysie moralnym i upadku głównych wartości. Magierowski krok po kroku analizuje rozpad Europy, wskazując na wydarzenia, które do niego doprowadziły. W trakcie lektury rozsypane puzzle powoli układają się w całość. Nie jest to dogłębna analiza naukowa, ale powinna spodobać się tym, którzy chcą zrozumieć o co w tym całym kryzysie chodzi. Wydawnictwo Ośrodek Myśli Politycznej

Douglas Murray, Przedziwna śmierć Europy

Tę książkę znacie, bo mogliście wygrać ją w naszym konkursie. Przedziwna śmierć Europy została okrzyknięta bestsellerem literatury faktu. I o ile zwykle takie hasła wywołują u mnie efekt odwrotny do zamierzonego, o tyle w tym przypadku jestem w stanie to zrozumieć. Autor mocno i zdecydowanie opisuje rozpad Starego Kontynentu. Robi to w bardzo osobisty sposób, używając emocjonalnego, nacechowanego języka. Książka zawiera bowiem nie tylko analizy polityczno-demograficzne, ale również opisy jego podróży po miejscach, do których przybywają uchodźcy. Wydawnictwo Zysk i S-ka

Paul Scheffer, Druga ojczyzna. Imigranci w społeczeństwie otwartym

To z kolei pozycja dla tych, którzy chcą zagłębić się w temat. Druga ojczyzna to trudna (uprzedzam!), wielopłaszczyznowa książka, której celem było wywołanie debaty publicznej na temat wykluczenia i otwartości. Scheffer próbuje zmienić nasze myślenie o tym problemie. Do tematu podchodzi od drugiej strony – o kryzysie uchodźczym opowiada na przykładzie… Stanów Zjednoczonych. Wskazuje, że nawet w kraju uważanym za raj na Ziemi, napływ ludności nie spodobał się Amerykanom. Nie wspominając o tym, że i tam wywołał problemy społeczne i socjalne. Druga ojczyzna to analiza migracji jako zjawiska i problemów, jakie się z nim wiążą, ale również psychologiczna opowieść o integracji, wykluczeniu i o tym, czym jest społeczeństwo otwarte. Wydawnictwo Czarne

Dodalibyście jakieś tytuły do tego zestawienia? 🙂

Czytaj także: